Obigatoryjność sporządzenia planu miejscowego

Kwestia obligatoryjności sporządzenia planu miejscowego w obowiązującym stanie prawnym wydaje się niejednoznaczna. Taki stan rzeczy może dziwić, biorąc pod uwagę że plan miejscowy jest (a przynajmniej z założenia powinien być) podstawowym narzędziem gospodarowania przestrzenią, zaś obligatoryjność jego sporządzenia jest jedną z podstawowych reguł funkcjonowania obowiązującego systemu planowania przestrzennego, i jako regulacja dużej wagi, nie powinna budzić żadnych wątpliwości. 

Przyczyną niejasności jest przede wszystkim odpowiedź na pytanie, gdzie należy poszukać źródeł obowiązku sporządzenia planu miejscowego? Czy powinien on wynikać wyłącznie z przepisów odrębnych, o czym ustawodawca mówi wprost w art. 14 ust. 6 u.p.z.p., czy też źródłem obowiązku sporządzenia planu mogą być również przepisy u.p.z.p.?

Zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt 8 u.p.z.p w studium określa się w szczególności obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, a także obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m2 (2000m2) oraz obszary przestrzeni publicznej. Zgodnie z ust. 3 art 10 obowiązek przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 8, powstaje po upływie 3 miesięcy od dnia ustanowienia tego obowiązku.

Zdaniem NSA wykładnia przepisów u.p.z.p. prowadzi do wniosku, że plan miejscowy sporządza się obowiązkowo również w sytuacjach, o których mowa w art. 10 ust. 2 pkt 8. NSA  w wyroku z dnia 26 października 2011 r. (sygn. akt II OSK 1531/10) wskazał na następujące uzasadnienie: "Jeżeli chodzi o regulacje odrębne to z przepisu art. 14 ust. 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wprost wynika obowiązek sporządzenia planu miejscowego, jeżeli wymagają tego przepisy odrębne. Jednakże w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, przepis art. 14 ust. 7 omawianej ustawy nie jest jedynym przepisem regulującym obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Mianowicie taki obowiązek wynika z przepisów art. 10 ust. 2 pkt 8 w zw. z art. 10 ust. 3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Do takiego wniosku prowadzi bowiem wykładnia systemowa i celowościowa, której nie podzielił Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym wyroku. Podzielając rozumienie wskazanych przepisów zaprezentowane w wyrokach NSA z dnia 11 marca 2008 r. IIOSK 87/07, z dnia 13 października 2009 r. II OSK 1558/08 należy odnotować, że celem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jest ustanowienie lokalnego porządku planistycznego. Dlatego też z woli ustawodawcy decyzja o tym czy i w jakim miejscu gminy może powstać obiekt wielkopowierzchniowy została pozostawiona organowi stanowiącemu gminy, który, w sytuacji określenia w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy obszarów rozmieszczenia wielkopowierzchniowych obiektów handlowych, zobowiązany jest do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Trzeba mieć na względzie, że studium, które jest aktem polityki przestrzennej, jest obligatoryjnie sporządzane dla całego obszaru gminy. Ustawodawca pozostawił gminie, jako podstawowej jednostce samorządu terytorialnego, prawo decydowania o rozmieszczeniu wielkopowierzchniowych obiektów handlowych, jako wyraz ochrony prawnej interesu publicznego (art. 1 ust. 2 pkt 9 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Koreluje to z zasadą zachowania ładu przestrzennego oraz zrównoważonego rozwoju, które przyjęto za podstawę polityki przestrzennej (art. 1 ust. 1 omawianej ustawy). Dlatego też zasadna jest wykładnia uwzględniająca regulację art. 10 ust. 2 pkt 8 w zw. z ust. 3 omawianej ustawy jako źródło obowiązku sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszarów rozmieszczenia wielkopowierzchniowych obiektów handlowych."

Zatem jak wynika z powyższego, obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wynika zarówno z przepisów odrębnych jak i u.p.z.p.

Zauważyć jednak należy, iż interpretacja ta nie koreluje z pozostałymi przepisami u.p.z.p., w szczególności  z art. 61 u.p.z.p., który, w przypadku braku określenia w studium np. obszarów rozmieszczenia WOH, dopuszcza realizację tego rodzaju inwestycji w drodze decyzji o warunkach zabudowy, po spełnieniu warunków określonych tym przepisem, z których jeden to m.in. zgodność inwestycji z przepisami odrębnymi. Biorąc pod uwagę, że żaden przepis odrębny nie nakłada obowiązku sporządzenia planu dla WOH (wynika on z przepisów u.p.z.p.), mamy więc sytuację, w której realizacja inwestycji wymagającej opracowania planu będzie zgodna z przepisami odrębnymi i możliwa do realizacji w drodze decyzji o warunkach zabudowy.